Nếu bạn sinh ra và lớn lên ở Nam Định hoặc sống ở Nam Định đủ lâu, đủ để tinh tế để cảm nhận những nhịp đập rất riêng của thành phố thì có lẽ sẽ không thể không xốn xang khi bắt gặp những gánh trà rất riêng của Nam Định.
Khác với các quán trà vỉa hè ở Hà Nội, mặc dù dân giã nhưng vẫn có những phong thái riêng của người dân kinh kỳ, thì những gánh trà ở Nam Định (thực ra tôi cũng không biết nên gọi là trà gánh, trà hòm hay trà hộp nữa, tôi tạm gọi theo cách phổ biến nhất là trà hòm) lại mang đậm nét cổ kính của một trung tâm công nghiệp xưa.
Nếu như ở Hà Nội, bước ra khỏi nhà, buông chân ra phố đã thấy xốn xang trà đá. Khắp các con phố hay vào sâu các ngõ nhỏ đâu đâu cũng bắt gặp quán trà. Thì những hàng trà hòm Nam Định chỉ có quanh khu vực nhà máy Dệt.
Những hàng trà này xuất phát từ việc bán nước cho công nhân nhà máy dệt theo ca. Do vậy, dụng cụ đồ nghề cũng được thiết kế đơn giản và cơ động nhất. Tất cả đồ nghề của người bán trà được đựng trong 1 cái hòm bằng gỗ, có tay cầm, 2 tầng. Trong đó đựng các vật dụng như cốc, chén, những bao thuốc lá, bật lửa…. Cùng với đó là vài chiếc ghế tự chế bằng gỗ, vài chiếc ghế nhựa, hộp kẹo,… cùng chiếc điếu cày làm bằng tre lên nước bóng lộn.
Trà được bỏ và pha trực tiếp trong những phích lớn, điều đặc biệt là nắp phích lại được làm bằng xơ quả mướp khô. Do được thiết kế đặc biệt như vậy nên vị của trà cũng thật khác biệt. Trà thường có vị ngọt nhẹ và một chút se đắng với một mùi thơm kéo dài trong miệng thêm 1 chút hăng hăng, nồng nồng của xơ mướp. Sau khi uống, vị ngọt sẽ dần bao phủ vị đắng và kết thúc bằng vị ngọt, thơm.Trà ở đây không phải trà giải khát, trà ở đây là là trà gặp gỡ, trà chờ đợi, trà giải lao nên hầu hết là trà nóng. Người ta tìm đến trà như một thói quen, nhấm nháp cái chan chát, nồng nồng rồi ngọt dần trong miệng, hòa mình trong những chuyện “không đầu-không cuối”. Trước đây thời gian để vào quán là lúc giải lao giữa những ca làm việc của công nhân nhà máy Dệt. Do vậy, khi vào uống trà người thì vừa uống vừa trò chuyện với nhau, người thì ngồi một mình lơ đãng ngắm phố phường…, nhưng đều là sự sẻ chia và tôn trọng. Uống trà hòm thật thú vị, được nghe chuyện phố phường, chuyện tăng ca sản xuất, chuyện sẻ chia gia đình,..
Ngày nay những quán trà hòm đang dần biến mất khi nhà máy bị đập bỏ. Nam Định cũng giống như tất cả mọi nơi trên đất nước, đi đâu cũng gặp hàng trà đá, trà đá có cái hương vị của nơi phố thị. Tuy nhiên, cái hồn cốt riêng của Nam Định lại len lỏi trong những hòm trà. Và tôi chợt vô tình so sánh cái mới với cái xưa cũ, cảm nhận được từng bước đi của thời gian, một cảm giác chênh vênh lạ kỳ…
Trần Huyền Nga
Ảnh: Báo Tuổi Trẻ
